Μέσω των πράσινων δημόσιων συμβάσεων, οι αγοραστές του δημοσίου μπορούν να χρησιμοποιήσουν την αγοραστική τους δύναμη για να επιλέξουν αγαθά, υπηρεσίες και έργα με χαμηλότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, συμβάλλοντας επίσης στους στόχους βιωσιμότητας σε διεθνές, εθνικό και τοπικό επίπεδο.
Οι πράσινες δημόσιες συμβάσεις μπορούν να αποτελέσουν σημαντική κινητήρια δύναμη για την καινοτομία, παρέχοντας στη βιομηχανία κίνητρα για την ανάπτυξη πράσινων προϊόντων και υπηρεσιών. Μπορεί επίσης να αποτελέσει πηγή σημαντικής εξοικονόμησης πόρων για τους αγοραστές, καθώς λαμβάνουν υπόψη όχι μόνο την άμεση τιμή αγοράς αλλά το κόστος ολόκληρου του κύκλου ζωής ενός προϊόντος. Για παράδειγμα, η αγορά ενεργειακά αποδοτικών προϊόντων ή προϊόντων εξοικονόμησης νερού συμβάλλει στη σημαντική μείωση των λογαριασμών κοινής ωφέλειας.
Οι αγοραστές του δημοσίου μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στη μετάβαση προς μια πιο κυκλική οικονομία. Οι πράσινες δημόσιες συμβάσεις μπορούν να έχουν καθοριστική συμβολή στην επίτευξη αυτών των στόχων.
Κριτήρια για Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις
Στόχος των κριτηρίων που έχουν ετοιμαστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τις Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις είναι να διευκολύνουν τις δημόσιες αρχές στην αγορά προϊόντων, υπηρεσιών και έργων με μειωμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η χρήση των κριτηρίων είναι προαιρετική. Τα κριτήρια διατυπώνονται με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι δυνατή, εφόσον κρίνεται σκόπιμο από την εκάστοτε αρχή, η (μερική ή ολική) ενσωμάτωσή τους στα έγγραφα διαγωνισμού, με ελάχιστη επεξεργασία. Συνιστάται στις δημόσιες αρχές, πριν προβούν στη δημοσίευση μιας πρόσκλησης υποβολής προσφορών, να ελέγχουν ποια προϊόντα, υπηρεσίες και έργα προσφέρονται στην αγορά στην οποία δραστηριοποιούνται.
Οι ομάδες προϊόντων που καλύπτονται από τα πιο πάνω κριτήρια οι ακόλουθες:
- Ηλεκτρονικοί υπολογιστές, οθόνες, έξυπνα τηλέφωνα, tablets,
- Data centres, server rooms and cloud services,
- Ηλεκτρισμός,
- Τομέας τροφίμων, υπηρεσίες τροφοδοσίας και μηχανήματα αυτόματης πώλησης,
- Εξοπλισμός απεικόνισης (imaging equipment), αναλώσιμα και υπηρεσίες εκτύπωσης,
- Υπηρεσίες καθαρισμού εσωτερικού χώρου,
- Έπιπλα,
- Τομέας σχεδιασμού, κατασκευής και διαχείρισης κτιρίων γραφείων,
- Tομέας χρωμάτων, βερνικιών και υλικών οριζόντιας σήμανσης οδών,
- Συντήρηση δημόσιων χώρων,
- Τομέας σχεδιασμού, κατασκευής και συντήρησης οδών,
- Οδικός φωτισμός και φωτεινοί σηματοδότες,
- Τομέας οδικών μεταφορών,
- Προϊόντα και υπηρεσίες κλωστοϋφαντουργίας
Τα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις χωρίζονται σε δύο «επίπεδα» για κάθε ομάδα προϊόντων:
- Τα στοιχειώδη κριτήρια, τα οποία έχουν καταρτιστεί για να διευκολύνουν την εφαρμογή των ΠΔΣ και τα οποία επικεντρώνονται στους κύριους τομείς περιβαλλοντικών επιδόσεων ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας και αποβλέπουν στην ελαχιστοποίηση του διοικητικού κόστους για τις επιχειρήσεις.
- Τα αναλυτικά κριτήρια λαμβάνουν υπόψη περισσότερες πτυχές ή υψηλότερα επίπεδα περιβαλλοντικών επιδόσεων και μπορούν να χρησιμοποιούνται από αρχές που επιθυμούν να στηρίξουν περαιτέρω την επίτευξη των στόχων για το περιβάλλον και την καινοτομία.
Τα στοιχειώδη και αναλυτικά κριτήρια ανά ομάδα προιόντων είναι διαθέσιμα στον πιο κάτω σύνδεσμο:
https://green-business.ec.europa.eu/green-public-procurement/gpp-criteria-and-requirements_en
Σημειώνεται ότι τα πιο πάνω κριτήρια είναι διαθέσιμα και στα ελληνικά (επιλέξετε “other languages” κάτω από κάθε κατηγορία προιόντων).
Οι Αναθέτουσες Αρχές / Αναθέτοντες Φορείς θα πρέπει να επιλέγουν τα κριτήρια εκείνα (στοιχειώδη ή / και αναλυτικά) τα οποία συνάδουν καλύτερα με τον αντικείμενο του διαγωνισμού τους, λαμβάνοντας πάντοτε υπόψη τα δεδομένα και την ετοιμότητα της αγοράς.
Κοστολόγηση του κύκλου ζωής
Σύμφωνα με το άρθρο 67 (2) του N. 73(I)/2016 «(2) H πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά σύμφωνα με τη γνώμη της αναθέτουσας αρχής, προσδιορίζεται βάσει της τιμής ή του κόστους, με χρήση προσέγγισης αποτελεσματικότητας σε σχέση με το κόστος, όπως της κοστολόγησης του κύκλου ζωής, σύμφωνα με το άρθρο 68»
Στο δε άρθρο 68 (1) αναφέρεται «Η κοστολόγηση του κύκλου ζωής καλύπτει, στο βαθμό που αρμόζει, ένα μέρος ή το σύνολο των ακόλουθων ειδών κόστους κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής ενός προϊόντος, μιας υπηρεσίας ή ενός έργου:
- Κόστος που βαρύνει την αναθέτουσα αρχή ή άλλους χρήστες, όπως:
- το κόστος που σχετίζεται με την απόκτηση,
- το κόστος χρήσης, όπως για την κατανάλωση ενέργειας και άλλων πόρων,
- το κόστος συντήρησης,
- το κόστος που αφορά το τέλος του κύκλου ζωής, όπως το κόστος της συλλογής και της ανακύκλωσης,
- Το κόστος που οφείλεται σε περιβαλλοντικές εξωτερικές παρενέργειες που συνδέονται με το προϊόν, την υπηρεσία ή τα έργα στη διάρκεια του κύκλου ζωής, εφόσον η χρηματική αξία του μπορεί να προσδιοριστεί και να επαληθευτεί. Στο κόστος αυτό μπορεί να περιλαμβάνεται το κόστος των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και άλλων εκπομπών ρύπων, καθώς και το κόστος για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ετοιμάσει εργαλεία υπολογισμού και οδηγούς για να βοηθήσει τους αγοραστές του δημοσίου να εφαρμόσουν την κοστολόγηση του κύκλου ζωής για τα προϊόντα που παρουσιάζονται στον πιο κάτω πίνακα
| Α/Α | Είδος | ||
|---|---|---|---|
| 1 | Το εργαλείο καλύπτει τα πιο κάτω:
Το εργαλείο δεν καλύπτει workstations ή μικρής κλίμακας servers. |
||
| 2 | Το εργαλείο καλύπτει εξοπλισμό απεικόνισης (imaging equipment) που προορίζεται για οικιακή ή/και επαγγελματική χρήση, και αφορά:
|
||
| 3 | Το εργαλείο καλύπτει φωτισμό εσωτερικού χώρου, όπως για παράδειγμα λάμπες, φωτιστικά και συσκευές ελέγχου που τοποθετούνται εντός κτιρίων. Ειδικός φωτισμός (φωτισμός κινδύνου, ιατρικός φωτισμός κλπ) δεν καλύπτεται παρόλο που κάποιες εισηγήσεις / πρακτικές θα μπορούσαν να τύχουν εφαρμογής. |
||
| 4 | Το εργαλείο καλύπτει οδικό φωτισμό καθώς και φωτεινούς σηματοδότες. Άλλα είδη εξωτερικού φωτισμού (π.χ. για χώρους στάθμευσης ή σήραγγες) δεν καλύπτονται παρόλο που κάποιες εισηγήσεις / πρακτικές θα μπορούσαν να τύχουν εφαρμογής. |
||
| 5 | Το εργαλείο καλύπτει μηχανήματα αυτόματης πώλησης vending machines) για τρόφιμα (σάντουιτς, φρούτα, σνακ) ή/και ποτά. |
Σε περίπτωση που υπάρχει η ανάγκη για δημιουργία εργαλείων κοστολόγησης του κύκλου ζωής για επιπρόσθετες κατηγορίες προϊόντων, παρακαλώ όπως αποστείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στο ppd@treasury.gov.cy, όπου θα περιγράφεται αναλυτικά η συχνότητα της ανάγκης, η προϋπολογιζόμενη δαπάνη καθώς και οποιαδήποτε άλλη πληροφορία κρίνετε χρήσιμο να μας κοινοποιήσετε.
Παραδείγματα καλών πρακτικών
-
Εκπαίδευση
Παράδειγμα 1: Κατάρτιση στις ΠΔΣ στη Σαρδηνία,Ιταλία
Το πρόγραμμα «Ecosportelli GPP», το οποίο εντάσσεται στο περιφερειακό δίκτυο της Σαρδηνίας για τις ΠΔΣ, παρέχει στήριξη στις επαρχιακές διοικήσεις, στους δήμους και σε άλλους δημόσιους φορείς και τοπικές εταιρείες στον τομέα των πράσινων και βιώσιμων δημόσιων συμβάσεων. Οι δραστηριότητες περιλαμβάνουν «τεχνικά εργαστήρια», τα οποία είναι σεμινάρια κατάρτισης που διοργανώνονται σε όλες τις περιοχές της περιφέρειας με σκοπό την παροχή υποστήριξης και καθοδήγησης στους συμμετέχοντες για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση συγκεκριμένων δράσεων, όπως τον καθορισμό διαδικασιών για πράσινες αγορές, πράσινες πολιτικές, στρατηγικές ή συμπεριφορές. Η κατάρτιση έχει δημιουργήσει υψηλό επίπεδο συμμετοχής των δημόσιων φορέων σε ΠΔΣ, συμπεριλαμβανομένων των μικρών δήμων. Από τη σχετική ανάλυση προκύπτει επίσης αύξηση της υποβολής πράσινων προσφορών σε διαγωνισμούς από τοπικές επιχειρήσεις.
Παράδειγμα 2: Κέντρο εμπειρογνωμοσύνης για τις Στρατηγικές Δημόσιες Συμβάσεις στην Ολλανδία
Το PIANOo, το Κέντρο Εμπειρογνωμοσύνης για τις Δημόσιες Συμβάσεις στην Ολλανδία, εργάζεται και συνεργάζεται με ένα δίκτυο περίπου 3.500 επαγγελματιών του τομέα των δημόσιων συμβάσεων. Όλοι οι επαγγελματίες του τομέα των δημόσιων συμβάσεων της χώρας μπορούν να βρουν σε αυτό πληροφορίες και εργαλεία σχετικά με τις στρατηγικές δημόσιες συμβάσεις. Το PIANOo παρέχει εργαλεία και πόρους, συμπεριλαμβανομένης πλατφόρμας ιδιωτικών συζητήσεων, πρόσβαση σε εργαλεία μάθησης και βέλτιστες πρακτικές, καθοδήγηση για την εφαρμογή, ομάδες εργασίας και σειρά μαθημάτων για την νομοθεσία των δημοσίων συμβάσεων. Το PIANOo αναβαθμίζει το επίπεδο επαγγελματισμού στις δημόσιες συμβάσεις στην Ολλανδία, βελτιώνει τη βιωσιμότητα των δημόσιων αγορών και διευκολύνει την αλληλεπίδραση με την αγορά.
-
Διαβούλευση με την αγορά
Παράδειγμα 1: Διάλογος με τους προμηθευτές επίπλων στη χώρα των Βάσκων
Το 2006, η IHOBE (η Βασκική Αρχή Περιβαλλοντικής Διαχείρισης) ξεκίνησε ανοικτό διάλογο με ομάδα προμηθευτών επίπλων με στόχο τη συμβολή τους στην ανάπτυξη περιβαλλοντικών κριτηρίων και την προετοιμασία της αγοράς για μελλοντικό διαγωνισμό. Η ΙΗΟΒΕ διοργανώνει πλέον τακτικά σεμινάρια για τους οικονομικούς φορείς στα οποία παρουσιάζονται και συζητούνται με τους ενδιαφερόμενους οικονομικούς φορείς τα περιβαλλοντικά κριτήρια που πρόκειται να περιληφθούν στους επερχόμενους διαγωνισμούς.
Παράδειγμα 2: Από κοινού προμήθεια ηλεκτρικών οχημάτων στη Σουηδία
Το 2011 δρομολογήθηκε η από κοινού προμήθεια ηλεκτρικών οχημάτων από 296 οργανισμούς με επικεφαλής τον Δήμο της Στοκχόλμης. Η προσέγγιση της από κοινού προμήθειας εφαρμόστηκε με σκοπό:
- τη μείωση του διοικητικού κόστους για τους συμμετέχοντες οργανισμούς
- την επίτευξη μειώσεων τιμών
- να σταλεί ισχυρό μήνυμα ζήτησης για ηλεκτρικά οχήματα στην αγορά
- τη διασφάλιση της πρόσβασης μικρότερων δήμων στα εν λόγω οχήματα.
Οι συμμετέχουσες αρχές καθόρισαν από κοινού τις προδιαγραφές των οχημάτων, συμπεριλαμβανομένων κριτηρίων για τις εκπομπές CO2 και της ΚΚΖ. Η πρώτη αγορά το 2012 είχε ως αποτέλεσμα την εξοικονόμηση 34 τόνων CO2 , δηλαδή μείωση κατά 95% σε σύγκριση με αντίστοιχα βενζινοκίνητα οχήματα.
«Η ανταλλαγή δεξιοτήτων και γνώσεων και το μήνυμα προς τους προμηθευτές για την ύπαρξη ζήτησης είναι σημαντικοί παράγοντες για να διασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή αποδοτικότητα των οχημάτων μας.» Eva Sunnerstedt, Υπεύθυνη του έργου «Clean Vehicles in Stockholm» (Καθαρά Οχήματα στη Στοκχόλμη)
-
Άλλα παραδείγματα καλών πρακτικών
Κριτήριο ανάθεσης βάσει ενεργειακής απόδοσης σε σχολεία της Μάλτας
Στο Pembroke της Μάλτας ο εθνικός φορέας αρμόδιος για τα σχολεία (Foundation for Tomorrow’s Schools - FTS) ζήτησε την επίτευξη ενεργειακής αυτάρκειας σε καινούργιο σχολικό κτίριο μέσω της επί τόπου παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας. Οι προσφέροντες παρουσίασαν διάφορες λύσεις για την επίτευξη αυτού του στόχου. Οι προδιαγραφές περιλάμβαναν ορισμένες ελάχιστες απαιτήσεις, για παράδειγμα σε σχέση με την αποδοτικότητα ως προς την ενέργεια και το νερό. Στο στάδιο της ανάθεσης χορηγήθηκαν επιπλέον βαθμοί στις προσφορές που περιλάμβαναν καλύτερες επιδόσεις πέραν των ελάχιστων που είχαν τεθεί. Ο Ανάδοχος εγκατέστησε ηλιακούς συλλέκτες και ανεμογεννήτριες που παρήγαγαν συνολικά 35.000kWh κατά τους πρώτους δέκα μήνες της σύμβασης.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέτει ψηλά τον πήχη για τους προμηθευτές επίπλων
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενσωματώνει ορισμένες περιβαλλοντικές απαιτήσεις στους διαγωνισμούς για την προμήθεια ειδών επίπλωσης, οι οποίες αφορούν ολόκληρο τον κύκλο ζωής των προϊόντων. Οι προσφέροντες οφείλουν να συμμορφώνονται με κριτήρια βιωσιμότητας για κάθε στάδιο του κύκλου ζωής των ειδών επίπλωσης. Στα κριτήρια περιλαμβάνονται τα εξής:
- πρέπει να δηλώνεται η προέλευση της ξυλείας,
- τουλάχιστον το 50% της ξυλείας πρέπει να προέρχεται από πιστοποιημένη βιώσιμη πηγή,
- ιχνηλασιμότητα της πιστοποιημένης και μη πιστοποιημένης χρησιμοποιούμενης ξυλείας,
- περιορισμένη χρήση επικίνδυνων ουσιών,
- βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές επεξεργασίας της επιφάνειας των επίπλων,
- συστήματα αποτελεσματικής επεξεργασίας των αποβλήτων που εκλύονται στην ατμόσφαιρα και στα ύδατα κατά την επεξεργασία δερμάτων,
- μείωση εκπομπών πτητικών οργανικών ενώσεων (VOC) και φορμαλδεΰδης (≤ ½ E1).
Άλλα κριτήρια σχετικά με τον κύκλο ζωής σχετίζονται με τα υλικά συσκευασίας, τη βελτιστοποίηση όσον αφορά την τοποθέτηση κατά τη μεταφορά και την αποθήκευση και τη χρήση συνδυασμένων οδικών και σιδηροδρομικών μεταφορών. Κάθε είδος επίπλωσης πρέπει να συνοδεύεται από οδηγίες συντήρησης και χειρισμού κατά το τέλος ζωής, με στόχο τον διαχωρισμό των ειδών που έχουν βάρος άνω των 50 γραμμαρίων, την επισήμανση πλαστικών εξαρτημάτων με σκοπό την ανάκτηση και τη συλλογή χρησιμοποιημένων επίπλων.